سایکو درام چیست؟
بقلم دکتر پریا مژگانی؛ روانشناس و مشاور؛ عضو رسمی انجمن نمایش درمانی ایران
عضو شورای نویسندگان خانه تاب اوری
«سایکودرام»[۱] یکی از شاخه های هنر درمانی است؛ مثل موسیقی درمانی، نقاشی درمانی و … در این روش از «نمایش» استفاده می شود تا یک ادراک یا احساس خاص به شکل رفتار درآید و نتیجه آن دستیابی به شناخت کامل تری از دنیای درونی انسان خواهد بود. در واقع سایکودرام نمایشی است که تعارض های عاطفی را روشن می کند و مشکلات را حل می کند. این رویکرد متوجه بخش های عمیق عواطف فردی است و در گذشته، حال و آینده افراد سیر می کند. سایکودرام برای رشد و شکوفایی توانایی های بشری به کار می رود و با روان درمانی گروهی ریشه های مشترک بسیاری دارد.
در میان تعاریف متنوعی که از سایکودرام ارائه شده است، می توان به این تعریف ساده اشاره کرد که: سایکودرام همانطور که از نامش پیداست نقطه تلاقی روانشناسی (psycho) و نمایش (drama) است. جائیکه از هنر نمایش در درمان آشفتگی های روانی استفاده می شود. بنابراین نقطه اتصال سایکودرام و تئاتر مفهوم «درام» است و تفاوت آن دو در مفهوم «بداهه» خلاصه می شود؛ چنانکه در سایکودرام متن (نمایشنامه) از پیش تعیین شده ای وجود ندارد و همه چیز در «اینجا و اکنون» رخ می دهد. در واقع به فرد کمک می شود تا مشکلش را خلاقانه «بازی» کند، به جای اینکه صرفاً درباره آن «صحبت» کند (اتفاقی که در روانشناسی مرسوم و کلاسیک می افتد).
برخی از حیطه های کاربرد سایکودرام عبارتند از: حوزه کودک و نوجوان، مقاطع مختلف تحصیلی، آموزش مددکاری، صنعت، زوج درمانی، درمان اختلالات روانی، معتادان به مواد مخدر، بیمارستان ها و …
سایکودرام یک رویکرد بسیار «اجتماعی» است و بر ارتباط پویای انسان و جامعه تمرکز می کند. سایکودرام «انسان یار» است و با خلق «موقعیت های نمایشی» به افراد کمک می کند تا گره های روانی خود را شناخته و باز کنند. در سایکودرام به افراد کمک می شود «مسئله» خود را بشناسند و بازنگری کنند. از حالت سکون خارج شده، به عمل درآمده و به «پالایش هیجانی» برسند.
نظر به اهمیت سایکودرام و قدرت نقش آفرینی آن در بهبود سلامت روان آحاد جامعه به ویژه امداد خواهان و مراجعین کلینیک های مددکاری اجتماعی، و نیز اهمیت شایان توجه سایکودرام در توسعه تاب آوری، سلسله یادداشت هایی به منظور آشنایی هرچه بیشتر جامعه مددکاران اجتماعی تدارک و طبق برنامه زمان بندی شده از همین رسانه منتشر خواهد شد.
[۱] در متون مختلف فارسی، ترجمه های گوناگونی از psychodrama ارائه شده است. از آن میان می توان به سایکودرام، نمایش درمانی، روان نمایشگری، تئاتر درمانی و نمایش روانی اشاره کرد.
